“Macja ime po ngordh, por ku duhet ta varros?” Pyetja e fundit që një pronar kafshe dëshiron të dëgjojë e aq më pak të bëjë u përplas dhunshëm në veshët e mi sot teksa prisja në radhë te klinika veterinare.
Një zonjë që e kuptova menjëherë se kishte jetuar jashtë pyeste me të drejtë sepse macja e saj e sëmurë mund të mos ia hidhte.
Unë apo të tjerë që s’kanë lëvizur nga Shqipëria nuk do ta bënin këtë pyetje sepse e dimë që kafshët i varrosin në zona periferike ose në oborre shtëpish dhe kjo na është bërë aq normalitet sa harrojmë të kërkojmë një vend ku katërkëmbëshit që i kemi konsideruar pjese e familjes sa ishin gjallë, të prehen me dinjitet.
Që gjërat duhen ndryshuar sepse dhe kafshët shtëpiake janë shtuar e tregoi një postim pak kohë më parë te JOQ ku një qytetar i indinjuar nga varri i një qenushi anës rrugës në Dajt ankohej duke i krahasuar me “lapidarët” që dikur shfaqeshin në çdo 10 metra të rrugëve, e që sipas tij shkaktonin ankth te kalimtarët e sidomos fëmijët.
Natyrisht zemërimi ishte i madh ndër komentues por shërbeu për diçka: u kujtoi shqiptarëve se nuk kanë varreza për kafshë, teksa vende si Italia qe kemi pranë kanë avancuar derisa të lejojnë edhe varrosjen e kafshës me të zotin.
Histeria është ngjitëse ndaj vazhdoi me postimin e disa vajzave që varri i një qeni iu duk si varr foshnjeje dhe dhanë alarmin derisa u shfaq i zoti i Pablos, qenit që prehej në atë vend.
Mirë dhimbja por nuk i lënë rehat as t’i qajnë të gjorat kafshë!
Në shumë vende të botës, kafshët shtëpiake trajtohen si pjesë e familjes jo vetëm gjatë jetës, por edhe pas vdekjes. Varrezat dhe krematoriumet për kafshë janë kthyer në vende përkujtimore, ku pronarët gjejnë ngushëllim dhe një mënyrë të dinjitetshme për t’u ndarë nga kafshët e tyre të dashura.
Në Shqipëri, një shërbim i tillë mungon krejtësisht. Aktualisht, pronarët e kafshëve përballen me një boshllëk ligjor dhe praktik, duke u detyruar të varrosin kafshët në mënyrë informale në tokë private ose në fshat. Në forume online, qytetarët tregojnë se nuk ekziston asnjë mundësi për kremim apo varrim të rregullt, madje as për njerëzit, duke reflektuar një realitet ku institucionet nuk kanë marrë masa për të adresuar këtë nevojë humane.
Si e trajton bota ndarjen nga kafshët e dashura
Ndërsa Shqipëria është ende në fillimet e diskursit për këtë çështje, shumë vende kanë krijuar struktura moderne dhe të organizuara:
* Francë – Cimetière des Chiens, Paris (1899)
Një nga varrezat më të vjetra për kafshë në botë, e krijuar për të siguruar që kafshët të kenë një ndarje të denjë dhe të respektueshme.
* Mbretëria e Bashkuar – Hyde Park Pet Cemetery (1881)
Varreza e parë zyrtare për kafshë në Londër, ku janë varrosur mbi 1,000 kafshë deri në mbylljen graduale të saj.
* Gjermani – Berlin dhe Mynih
Varreza moderne ku ofrohen shërbime nga varrosja tradicionale deri te kremimi, me tarifa që variojnë nga 60 deri në 330 euro për tre vite.
* Spanjë – Malaga (2024)
Hapja e varrezës së parë publike për kafshë me kapacitet për 500 kafshë dhe me shërbim psikologjik për pronarët, një risi për qytetarët spanjollë.
* Australi – Animal Memorial Cemetery and Crematorium (1967)
Ofrohen shërbime të plota, nga kremimi deri te varrimi me arkivol dhe mbulesa natyrore, duke e kthyer ndarjen nga kafshët në një proces të respektueshëm.
Këto modele tregojnë se respekti për kafshët nuk është vetëm një çështje emocionale, por edhe kulturore dhe institucionale.
Mungesa e shërbimeve në Shqipëri
Në vendin tonë, institucionet nuk kanë marrë masa për të krijuar infrastrukturë që lejon varrosjen ose kremimin e kafshëve në mënyrë të ligjshme dhe të sigurt.
Kjo mungesë jo vetëm që cenon ndjenjat e pronarëve, por paraqet edhe probleme mjedisore dhe higjienike, pasi varrosjet informale shpesh kryhen në vende të papërshtatshme.
Në të njëjtën kohë, Shqipëria ka përjetuar rritje të ndjeshme të numrit të kafshëve shtëpiake, veçanërisht në qytete të mëdha si Tirana dhe Durrësi. Ky zhvillim e bën edhe më të domosdoshëm krijimin e një sistemi zyrtar për menaxhimin e rasteve të tilla.
Pse ky hap është i domosdoshëm
Krijimi i varrezave dhe krematoriumeve për kafshë nuk është vetëm një çështje emocionale, por edhe një hapi kulturor dhe shoqëror që tregon nivelin e zhvillimit të një vendi.
Në shumë shtete, këto shërbime ofrohen nga bashkitë ose përmes partneriteteve publike dhe private. Përveç lehtësimit të pronarëve, ato gjenerojnë të ardhura dhe hapin vende pune, duke u bërë pjesë e ekonomisë së gjelbër dhe të qëndrueshme.
Siç thotë Muharrem Salihu, një sipërmarrës i angazhuar në zhvillimin e marrëdhënieve Shqipëri-Itali:
“Për një qytetar që e sheh kafshën e tij si familjar, është e dhimbshme të mos ketë asnjë opsion të denjë për t’u ndarë prej saj. Shqipëria duhet të mendojë për këto shërbime jo si luks, por si nevojë.”
Një model që mund të adaptohet
Shembujt nga Europa dhe bota tregojnë se mund të ndiqen modele të suksesshme.
* Gjermania dhe Spanja tregojnë se partneritetet publike-private funksionojnë mirë.
* Franca dhe Britania e Madhe ofrojnë një traditë historike që Shqipëria mund të përshtatë sipas kushteve të veta.
Krijimi i një varreze të parë publike për kafshë në Tiranë do të ishte një pilot projekt që më pas mund të zgjerohet në qytete të tjera.
Koha për të reflektuar dhe vepruar
Shqipëria nuk mund të qëndrojë më jashtë kësaj tendence globale.
Kafshët shtëpiake janë tashmë pjesë e familjeve tona dhe mungesa e infrastrukturës për ndarjen prej tyre pas vdekjes është një tregues i prapambetjes institucionale.
Është koha që bashkitë, qeveria dhe sektori privat të bashkëpunojnë për të krijuar një sistem të denjë dhe të qëndrueshëm, duke i dhënë qytetarëve shqiptarë mundësinë për të treguar respekt dhe dashuri edhe në momentet e fundit të jetës së kafshëve të tyre.
