Nga Thomas Moller-Nielsen, Euractiv
Donald Trump mund të jetë presidenti më i vjetër në historinë e SHBA-së, por këndvështrimi i tij politik dhe tregtar i paraprin gjuhës angleze: divide et impera. BE, megjithatë, mund të përfitojë nga disa municione të fuqishme në arsenalin e saj tregtar.
Zyrtarët e BE-së janë gjithnjë e më të shqetësuar se i vetëshpalluri “Njeriu i tarifave” dhe “negociatori” do të minojë unitetin evropian gjatë mandatit të tij të dytë duke kërcënuar detyrimet ndaj shteteve anëtare specifike ose, anasjelltas, duke dhënë përjashtime nga 10-20% taksë ndaj vendeve që angazhohen për koncesione politike ose zotohen të blejnë më shumë naftë dhe gaz nga SHBA.
Në javët e fundit, frika të tilla janë shtuar nga refuzimi i Trump për të përjashtuar “shtrëngimin ekonomik” për të detyruar Danimarkën të heqë dorë nga kontrolli i Groenlandës. Trump përsëriti kërcënimin të shtunën, duke pretenduar se aneksimi nga SHBA i ishullit të Arktikut të pasur me burime ishte i nevojshëm “për mbrojtjen e botës së lirë”.
Analistët vënë në dukje gjithashtu se përbuzja e natyrshme e Trump për marrëveshjet dhe organizatat shumëkombëshe si BE-ja rrit ndjeshëm gjasat që ai të negociojë drejtpërdrejt me shtetet anëtare individuale – një pikë e theksuar nga tërheqja e Uashingtonit javën e kaluar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe Marrëveshja e Parisit për Klimën.
“Përça dhe sundo “ka kuptim si një taktikë dhe ka kuptim në aspektin e këndvështrimit të Trump për botën,” tha Niclas Poitiers, një studiues në Bruegel.
Ndjeshmëria e Evropës ndaj taktikave “përça dhe sundo”, megjithatë, përkeqësohet më tej nga paraliza ekonomike dhe politike në Gjermani dhe Francë, dy nga caktuesit kryesorë tradicionalë të agjendës së BE-së, dhe ndikimi politik në rritje i partive të ekstremit të djathtë pro Trump në të gjithë BE-në.
Kryeministrja e Italisë Giorgia Meloni thuhet se ishte e vetmja lidere e BE-së e ftuar në inaugurimin e Trump të hënën e kaluar dhe gëzon lidhje të ngushta personale me të vetëshpallurin “mikun më të mirë” të presidentit amerikan, manjatin e teknologjisë Elon Musk. Udhëheqësi hungarez Viktor Orbán është gjithashtu një admirues prej kohësh i presidentit “Bëje Amerikën të Madhe” dhe ka penguar vazhdimisht mbështetjen e BE-së për Ukrainën dhe sanksionet ndaj Rusisë.
“Ekziston një rrezik real që shtetet anëtare individuale po përpiqen të fitojnë lëshime dhe përjashtime nga Trump me koston e një pozicioni më të fortë dhe të unifikuar negociues evropian,” tha Arthur Leichthammer, një bashkëpunëtor politikash në Qendrën Jacques Delors.
Duke vërtetuar këtë pikëpamje, Karel Lannoo, shefi ekzekutiv i Qendrës për Studime të Politikave Evropiane, tha se Trump “ndoshta do të jetë mjaft i zgjuar” për t’i vënë vendet anëtare të BE kundër njëri-tjetrit dhe për të shfrytëzuar mbështetjen e thellë të sigurisë së Evropës në SHBA gjatë negociatave tregtare.
Ai gjithashtu paralajmëroi se fokusi kryesor strategjik i Uashingtonit është Pekini, jo Brukseli.
Zyrtarët amerikanë “e shohin Evropën si të dobët” dhe veprojnë me premisën se çfarëdo politike që SHBA vendos të ndjekë, Evropa do të vazhdojë të ketë nevojë për partneritet të ngushtë me të për NATO-n dhe për qëllime të mbrojtjes.
“Por obsesioni i tyre është Kina,” shtoi Lannoo.
Armët e forta politike në arsenalin e BE-së?
Sipas analistëve dhe zyrtarëve të BE-së, BE ka disa armë legjislative në arsenalin e saj për t’iu përgjigjur shtrëngimit të mundshëm ekonomik të SHBA.
Një mjet i tillë është Instrumenti Kundër Shtrëngimit të bllokut, një pajisje që Poitiers e përshkruan si “një instrument shumë të mirë” dhe “një klauzolë mbrojtëse reciproke” – “nëse sulmon një vend, sulmon Bashkimin,” vuri në dukje ai.
Ironikisht, ACI u zhvillua fillimisht për të ndihmuar firmat evropiane të shmangin sanksionet dytësore të SHBA-së pasi Trump u tërhoq në mënyrë të njëanshme nga marrëveshja bërthamore me Iranin gjatë mandatit të tij të parë.
Mjeti i politikës, i cili sot konsiderohet gjerësisht si një armë e dobishme për të luftuar shantazhin ekonomik kinez, mund të përdoret nëse Trump përpiqet të vendosë detyrime mbi një shtet të caktuar anëtar, thonë zyrtarët e BE-së, me kusht që të marrë dritën jeshile nga një “shumicë e kualifikuar” 15 nga 27 shtetet anëtare, që përfaqësojnë të paktën 65% të popullsisë së bllokut.
Analistët shpjeguan se ACI i lejon BE-së të vendosë një gamë të gjerë masash hakmarrëse, duke përfshirë tarifa ekuivalente ndaj mallrave amerikane ose kufizime në aftësinë e firmave amerikane për të investuar ose për të ofruar kontrata publike në BE.
Një tjetër armë tregtare që zyrtarët e BE-së mund të përdorin është Rregullorja e Zbatimit të BE-së, një instrument tregtar i vjetër dhjetëvjeçar i përditësuar së fundmi për të anashkaluar shkeljen efektive të Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT) nga SHBA.
Uashingtoni e ka bërë prej kohësh sistemin gjyqësor të OBT-së në mënyrë efektive të padobishme duke bllokuar emërimin e gjyqtarëve në Organin e Apelit – duke lejuar kështu anëtarët e OBT-së të shmangin vendimet e gjykatave duke ‘apeluar në boshllëk’, një frazë që është bërë gjuhë e zakonshme që atëherë.
Rregullorja e azhurnuar e Zbatimit e fuqizon Komisionin Evropian për t’iu përgjigjur çdo detyrimi të mundshëm specifik të SHBA-së për një shtet anëtar, bazuar në një vendim të favorshëm të OBT-së, edhe nëse Uashingtoni bën një apel.
Ashtu si ACI, ligji gjithashtu do t’i mundësonte Brukselit të hakmerrej në mënyra të shumta, duke përfshirë adresimin e suficitit të rëndësishëm tregtar të shërbimeve të SHBA-së me BE-në.
Sipas të dhënave të BE-së, SHBA pati një suficit prej 104 miliardë eurosh në shërbime, por një deficit prej 156.6 miliardë eurosh në mallra me BE-në në vitin 2023.
“Nëse ka shkelje tregtare përsa i përket mallrave, Rregullorja e Zbatimit të BE-së i lejon BE-së të hakmerret në shërbime”, tha Leichthammer, duke shtuar se masat e mundshme mund të përfshijnë kufizime që synojnë sektorët kryesorë të SHBA-së si bankat e investimeve, konsulenca dhe kontabiliteti.
Leichthammer, megjithatë, paralajmëroi se veprime të tilla duhet të ndërmerren vetëm si mjeti i fundit dhe të shmangin nxitjen e përshkallëzimeve.
“Unë me të vërtetë nuk jam duke mbrojtur që nëse Trump vendos tarifa për disa mallra, ne duhet të ndalojmë shërbimet financiare të SHBA nga aksesi i drejtë në treg në BE,” tha ai.
“Por ajo duhet të përfshihet në shportën e hakmarrjes [të bllokut] dhe t’i kujtojë Trumpit se tregtia nuk ndodh vetëm në mallra.”
