Sot, më 1 korrik 2025, shënohet një vit nga ndarja nga jeta e shkrimtarit të madh shqiptar, Ismail Kadare. Një vit pa zërin e tij, por jo pa praninë e tij. Sepse Kadare nuk iku – ai mbeti. Në çdo faqe të shkruar prej tij, në çdo metaforë të menduar, në çdo rrëfim që kalon kohën dhe kufijtë.
Me vdekjen e Kadaresë, Shqipëria nuk humbi vetëm një shkrimtar – humbi ndërgjegjen e vet letrare. Humbëm njeriun që, përmes fjalës, e përballi diktaturën me art, e solli Shqipërinë në tryezën e letërsisë botërore dhe e bëri gjuhën shqipe të kumbojë në auditorë ndërkombëtarë.
Vepra e tij është një testament i thellë i historisë, dhimbjes, krenarisë dhe shpirtit shqiptar. Nga “Kronikë në gur” te “Pallati i ëndrrave”, nga “Prilli i thyer” te “Dosja H”, Kadare ndërtoi një univers ku miti, realiteti dhe simbolika bashkëjetojnë në një gjuhë të përkryer.
Ai u lexua si një Homer i Ballkanit, u krahasua me Kafka-n dhe Orwell-in, por ishte dhe mbeti i vetmi në llojin e tij: Ismail Kadare, shqiptari që i tregoi botës se edhe një gjuhë e vogël mund të flasë gjëra të mëdha.
Sot, në këtë përvjetor të parë pa të, kujtojmë jo thjesht shkrimtarin, por njeriun që i dha dinjitet fjalës, që mbrojti të vërtetën me art dhe që mbeti i përulur përballë përgjegjësisë që ndiente ndaj kombit të vet.
Në heshtjen që la pas, le të dëgjojmë sërish zërin e tij në librat që nuk vdesin. Dhe le të ndiejmë përgjegjësinë për ta mbajtur të gjallë këtë trashëgimi – jo thjesht duke e përkujtuar, por duke e lexuar dhe rilindur në brezat që vijnë.
Ismail Kadare (1936 – 2024)
Fjala e tij nuk vdiq. Ajo vazhdon të jetojë.
