Për vite me radhë, vizitorët ngjiteshin në malin Sinai me udhërrëfyes beduinë për të parë lindjen e diellit mbi peizazhin e virgjër shkëmbor, ose për të marrë pjesë në shëtitje të tjera të udhëhequra nga ata.
Tani, një nga vendet më të shenjta të Egjiptit – i nderuar nga hebrenjtë, të krishterët dhe myslimanët – është në qendër të një konflikti të madh lidhur me planet për ta shndërruar në një mega-projekt të ri turistik.
Lokalisht i njohur si Jabal Musa, mali Sinai besohet të jetë vendi ku Moisiu mori Dhjetë Urdhërimet. Shumë besojnë gjithashtu se aty, sipas Biblës dhe Kuranit, Zoti i foli profetit nga shkurret që digjej.
Në këmbët e malit ndodhet Manastiri i Shën Katerinës, i shekullit VI, manastiri i krishterë më i vjetër në botë që funksionon ende, i drejtuar nga Kisha Ortodokse Greke. Pas presionit të Greqisë, autoritetet egjiptiane kanë mohuar se kanë në plan ta mbyllin manastirin, por shqetësimi mbetet i thellë mbi mënyrën sesi kjo zonë e izoluar e shkretëtirës – një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s – po transformohet.
Në zonë po ndërtohen hotele luksoze, vila dhe pazare tregtare, duke ndryshuar rrënjësisht pamjen e vendit.
Beduinët e zhvendosur dhe varrezat e shkatërruara
Zona është shtëpia e fisit tradicional beduin Jebeleya, të njohur si Rojet e Shën Katerinës. Banesat e tyre dhe kampet ekologjike turistike janë shkatërruar, shpesh pa asnjë kompensim.
Madje, ata janë detyruar të zhvarrosin trupat e të afërmve nga varrezat lokale, për t’i hapur vend një parkingu të ri.
Sipas Ben Hoffler, një shkrimtar britanik i udhëtimeve që ka punuar ngushtë me fiset e Sinait, ky projekt nuk është zhvillim i qëndrueshëm, por një imponim nga lart-poshtë që u shërben interesave të të huajve.
“Po ndërtohet një botë e re urbane përreth një fisi beduin me trashëgimi nomade, një botë nga e cila ata gjithmonë kanë zgjedhur të qëndrojnë larg dhe ndërtimit të së cilës nuk i kanë dhënë kurrë pëlqimin. Ky zhvillim do të ndryshojë përgjithmonë vendin e tyre në atdheun e tyre.”
Rreth 4,000 banorë lokalë hezitojnë të flasin hapur nga frika e pasojave.
Përplasja mes Greqisë dhe Egjiptit
Tensionet u përshkallëzuan pasi një gjykatë egjiptiane vendosi në maj se Manastiri i Shën Katerinës ndodhet në tokë shtetërore. Vendimi shkaktoi zemërim në Greqi, e cila ka lidhje të forta historike me manastirin.
Kreu i Kishës Greke, Arqipeshkvi Ieronymos II, e quajti këtë një “kërcënim ekzistencial” për manastirin, ndërsa arqipeshkvi Damianos, udhëheqës i manastirit për shumë vite, e quajti vendimin një “goditje të rëndë dhe turp”.
Patriarkana Ortodokse Greke e Jeruzalemit theksoi se manastiri gëzon mbrojtje të veçantë, pasi vetë Profeti Muhamed kishte lëshuar një dokument mbrojtjeje për të. Manastiri është unik pasi përmban edhe një xhami të vogël të epokës Fatimide, duke përfaqësuar një simbol të paqes mes myslimanëve dhe të krishterëve.
Pas presionit diplomatik, Greqia dhe Egjipti nënshkruan një deklaratë të përbashkët, duke premtuar mbrojtjen e identitetit dhe trashëgimisë ortodokse të Shën Katerinës.
Projekti “Transformimi i Madh” dhe kritikat e UNESCO-s
Qeveria egjiptiane nisi projektin “Transformimi i Madh” në vitin 2021, duke e promovuar atë si “dhuratë të Egjiptit për botën dhe të gjitha fetë”.
Plani përfshin:
- ndërtimin e hoteleve dhe eko-kampeve,
- një qendër të madhe vizitorësh,
- zgjerimin e aeroportit të vogël aty pranë,
- ndërtimin e një teleferiku për në malin e Moisiut.
Megjithatë, UNESCO ka ngritur shqetësime të forta që nga viti 2023, duke kërkuar ndalimin e punimeve dhe hartimin e një plani ruajtjeje. Kjo kërkesë nuk është zbatuar.
Në korrik, organizata World Heritage Watch i kërkoi UNESCO-s që ta vendosë zonën e Shën Katerinës në Listën e Trashëgimisë Botërore në Rrezik.
Pasojat për turizmin dhe ekonominë e Egjiptit
Turizmi është një nga shtyllat kryesore të ekonomisë egjiptiane. Pas pandemisë COVID-19, ai po rikuperohej, por lufta në Gaza dhe tensionet rajonale sollën një tjetër goditje.
Qeveria synon të arrijë 30 milion turistë deri në vitin 2028 dhe sheh në projektin e Shën Katerinës një mundësi të madhe zhvillimi.
Por, sipas analistëve, historia po përsëritet. Ashtu si me zhvillimin e resorteve në Detin e Kuq në vitet ’80, edhe këtë herë beduinët janë shtyrë në periferi, ndërsa punëtorët do të sillen nga pjesë të tjera të Egjiptit.
Gazetari egjiptian Mohannad Sabry e përshkruan situatën kështu:
“Në fillim, beduinët ishin udhërrëfyesit, punëtorët dhe njerëzit nga të cilët merrje me qira. Pastaj erdhi turizmi industrial dhe ata u shtynë jashtë – jo vetëm nga biznesi, por fizikisht u zhvendosën nga bregu drejt brendësisë.”
Trashëgimia në rrezik
Manastiri i Shën Katerinës ka qëndruar për më shumë se 1,500 vjet përballë sfidave të ndryshme.
Në vitet e fundit, qindra pelegrinë vizitonin për të parë:
- vendin e shenjtë të shkurret që digjej,
- muzeun ku ruhen fragmente të Kodikut Sinaitik, kopja më e vjetër e mbijetuar e Dhiatës së Re.
Tani, edhe pse manastiri vetë nuk do të zhduket, mjedisi përreth tij dhe mënyra e jetesës e ndjekur për shekuj me radhë, rrezikon të humbasë përgjithmonë.
