Nga Ione Wells, korrespondente në Amerikën e Jugut, BBC – Raportim nga Guayaquil, Ekuador
BBC-ja ka ndryshuar emrin e César për ta mbrojtur nga bandat.
“Mafia shqiptare më telefononte dhe më thoshte: ‘Duam të dërgojmë 500 kg drogë.’ Nëse nuk pranon, të vrasin.”
César (jo emri i tij i vërtetë) është anëtar i Latin Kings, një bandë kriminale e trafikut të drogës në Ekuador. Ai u rekrutua nga një oficer i korruptuar i policisë kundër narkotikëve për të punuar për mafian shqiptare – një nga rrjetet më aktive të trafikut të kokainës në Europë.
Mafia shqiptare e ka zgjeruar praninë e saj në Ekuador vitet e fundit, e tërhequr nga rrugët kyçe të trafikut përmes vendit, dhe tani kontrollon pjesën më të madhe të rrjedhës së kokainës nga Amerika e Jugut drejt Europës.
Edhe pse Ekuadori nuk e prodhon kokainën, 70% e kokainës botërore kalon përmes porteve të tij, sipas presidentit ekuadorian Daniel Noboa.
Ajo kontrabandohet nga Kolumbia dhe Peruja – prodhuesit më të mëdhenj të kokainës në botë.
Policia thotë se ka sekuestruar një sasi rekord drogash të paligjshme vitin e kaluar, shumica prej tyre kokainë – një shenjë që eksportet janë në rritje.
Pasojat janë fatale: Janari 2025 shënoi 781 vrasje, muaji më i përgjakshëm në vitet e fundit. Shumica lidhen me tregtinë ilegale të drogës.
BBC foli me njerëz që janë pjesë e kësaj zinxhiri për të kuptuar pse kriza po përkeqësohet – dhe si po e ushqen atë rritja e konsumit të kokainës në Europë.
César, 36 vjeç, nisi të punonte me kartelet që 14 vjeç, për shkak të mungesës së mundësive ekonomike.
“Shqiptarët kishin nevojë për dikë që të zgjidhte probleme,” thotë ai. “I njihja rojet e porteve, shoferët e transportit, ata që mbikëqyrnin kamerat e sigurisë.”
Ai i korrupton ata që ta ndihmojnë të fusë drogën në porte apo të mbyllin sytë – përfshirë ndonjë kamerë sigurie.
Pas mbërritjes së kokainës nga Kolumbia apo Peruja, ajo fshihet në magazina derisa mafiozët shqiptarë të gjejnë një kontejner që do të niset për në Europë.
Bandat përdorin tre mënyra për të futur kokainën në ngarkesë: e fshehin para se të arrijë në port, futen në kontejnerë në port, ose e lidhin drogën në anije në det të hapur.
César thotë se ka fituar deri në 3,000 dollarë për një punë të vetme, por nxitja nuk është vetëm financiare:
“Nëse nuk e bën një punë që të kërkojnë shqiptarët, të vrasin.”
Ai ndien njëfarë pendese, sidomos për ata që i quan “viktima kolaterale”. Por ai fajëson vendet konsumatore:
“Nëse konsumi vazhdon të rritet, edhe trafiku do të rritet. Do të bëhet i pandalshëm,” thotë ai. “Nëse e luftojnë atje, do të ndalet këtu.”
Punëtorët e zakonshëm kapen gjithashtu në këtë zinxhir.
Juan (jo emri i tij i vërtetë), një shofer kamioni, kujton se një ditë mori një ngarkesë peshku ton për në port – por diçka nuk shkonte.
“Alarmi i parë ishte kur shkuam në një magazinë që kishte vetëm ngarkesën. Ishte e marrë me qira, pa emër kompanie,” thotë ai.
“Dy muaj më vonë, pashë në lajme që kontejnerët ishin kapur në Amsterdam, plot me drogë. Ne nuk dinim gjë.”
Disa shoferë transportojnë drogë pa e ditur; të tjerë detyrohen – dhe nëse refuzojnë, vriten.
Mafiat europiane tërhiqen nga Ekuadori jo vetëm për pozicionin e tij, por edhe për eksportet e ligjshme që mund të përdoren si mbulesë për drogën.
“Eksporti i bananeve përbën 66% të kontejnerëve që largohen nga Ekuadori. 29.81% shkojnë në BE, ku konsumi i drogës po rritet,” shpjegon përfaqësuesi i industrisë së bananeve, José Antonio Hidalgo.
Disa banda kanë krijuar madje kompani të rreme eksporti-importi frutash në Europë dhe Ekuador.
Një shembull famëkeq është Dritan Gjika, i akuzuar si një nga udhëheqësit më të fuqishëm të mafias shqiptare në Ekuador. Prokurorët thonë se ai kishte aksione në kompani eksporti frutash në Ekuador dhe importi në Europë, që i përdorte për trafik droge. Ai është ende në arrati.
Avokatja Monica Luzárraga, që ka mbrojtur një nga bashkëpunëtorët e tij, flet tani hapur për mënyrën si funksionon rrjeti:
“Në ato vite, eksportet e bananeve për në Shqipëri u rritën shumë.”
Ajo është e zhgënjyer që autoritetet nuk e kuptuan më herët:
“E gjithë ekonomia është në stanjacion. Por një sektor që u rrit janë bananet. Pra, dy plus dy bëjnë katër.”
Pse po rriten eksportet
Në portet e Ekuadorit, policia dhe ushtria përpiqen të kontrollojnë situatën.
Anijet patrullojnë, policët skanojnë kutitë me banane për tulla kokainë – madje edhe zhytësit e policisë kërkojnë drogë poshtë anijeve.
Të gjithë janë të armatosur, madje edhe ata që ruajnë thjesht kutitë me banane – sepse nëse gjendet drogë, ka gjasa të jetë përfshirë një punonjës i korruptuar, dhe mund të shpërthejë dhuna.
Megjithë përpjekjet, policia thotë se sasia e kokainës që kontrabandohet është në nivele rekord. Kërkesa dhe faktorët ekonomikë fajësohen.
Pothuajse 300 ton drogë u sekuestruan vitin e kaluar – një rekord i ri, sipas ministrisë së brendshme.
Major Christian Cozar Cueva thotë se “ka pasur një rritje prej 30% në sekuestrimet me destinacion Europën në vitet e fundit”.
Rritja e dërgesave e ka bërë më të rrezikshme për ata që ndodhen në këtë zinxhir. Shoferi Juan thotë se ndotja e kontejnerëve është rritur shumë.
“Më parë flisnim për kilogramë, tani për ton.”
“Nëse nuk e ndot kontejnerin, ke dy mundësi: të lësh punën ose të vdesësh.”
Ekonomia e goditur nga pandemia ka bërë që shumë ekuadorianë të bëhen më të prekshëm ndaj rekrutimit nga bandat. Një shtet i dobësuar financiarisht dhe forca sigurie me pak përvojë ndaj krimit të organizuar e lehtësuan infiltrimin e mafias europiane pas 2020.
Monica Luzárraga thotë se viti 2021 ishte viti kur “mafias shqiptare i filloi ngjitja”.
“Ky është një biznes fitimprurës që dëmton Ekuadorin dhe përfiton organizatat kriminale. Si mund të pranojmë një ekonomi të ndërtuar mbi vuajtje?”
Mesazh për Europën
Kjo zemërim ndaj karteleve të huaja nuk është për t’u habitur, duke parë ndikimin e tyre në dhunën në rritje.
Por një gjë e pranojnë si trafikantët, ashtu edhe ata që i luftojnë: tregtia nxitet nga konsumatorët, veçanërisht në Europë, SHBA dhe Australi.
Të dhënat e OKB-së tregojnë se konsumi global i kokainës ka arritur nivele rekord. Sondazhet sugjerojnë se Mbretëria e Bashkuar ka normën e dytë më të lartë të përdorimit të kokainës në botë.
NCA vlerëson se tregu i kokainës në Britani vlen rreth 11 miliardë paund, dhe bandat kriminale fitojnë rreth 4 miliardë në vit.
Prokurori José thotë se “vendet që kanë qytetarë konsumatorë duhet të ushtrojnë më shumë kontroll mbi ata që financojnë tregtinë”.
Për z. Hidalgo, viktima janë eksportuesit e ndershëm. Për znj. Luzárraga, janë “fëmijët dhe adoleshentët që rekrutohen nga bandat”.
“Në Europë ka qytetarë që paguajnë shuma të mëdha për drogën që konsumojnë. Droga që po u kushton jetën qytetarëve ekuadorianë.”
NCA paralajmëron edhe për dëme shëndetësore dhe sociale: vdekjet nga kokaina në Mbretërinë e Bashkuar u rritën me 30% në 2023. Droga ndikon gjithashtu në shtimin e dhunës në familje.
“Ndërhyrja në furnizim nuk mjafton. Duhet të ndryshojmë kërkesën,” thotë agjencia.
Ky është edhe mesazhi i Ekuadorit për Europën.
Presidenti Daniel Noboa, që po kandidon për një mandat të dytë më 13 prill, e ka luftën ndaj bandave një nga prioritetet kryesore. Ai ka vendosur ushtrinë kundër dhunës së bandave.
Ai i tha BBC-së:
“Zinxhiri që përfundon në ‘argëtimin britanik’ përfshin shumë dhunë.”
“Ajo që është qejf për një njeri, ndoshta përfshin 20 vrasje në rrugë.”
