Astronautët e NASA-s Butch Wilmore dhe Suni Williams më në fund janë kthyer në Tokë pasi kaluan më shumë se nëntë muaj në orbitë në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës, në brigjet e Floridës të martën në mbrëmje.
Kohëzgjatja e qëndrimit të tyre në hapësirë ishte papritur, e gjatë, pas nisjes më 5 qershor 2024, me misionin për të qëndruar në ISS për gati një javë. Megjithatë, për shkak të problemeve me fluturimin e Boeing Starliner në stacionin hapësinor, fluturimi i kthimit u vonua. Në nëntor, shefit të shëndetësisë dhe mjekësisë së NASA-s iu desh të kundërshtonte thashethemet tabloide se shëndeti i astronautëve po përkeqësohej.
Pasi kapsula e Wilmore dhe Wlliams u ul, ekipet mjekësore dhe shërimi pas misionit takuan astronautët dhe i transportuan në Qendrën Hapësinore Johnson të NASA-s në Hjuston. Ndërsa atje, ata do t’i nënshtrohen “një programi progresiv 45-ditor të rimëkëmbjes pas misionit”, thotë NASA. Gjatë kësaj kohe, ekuipazhi do të ketë testime mjekësore dhe të performancës, do të marrë pjesë në studime dhe do të ndjekë një “program të strukturuar rindërtimi”.
Si e ndryshon hapësira trupin e njeriut? Përgjigja do të formësojë misionet e ardhshme
Ata do të kalojnë dy orë çdo ditë me trajnerë, duke punuar në një plan rikuperimi të personalizuar për të punuar përsëri drejt niveleve të fitnesit që kishin para se të niseshin në misionin e tyre, thotë NASA.
View this post on Instagram
“Në përgjithësi, sistemet fiziologjike të shumicës së anëtarëve të ekuipazhit rimëkëmben brenda këtij afati kohor,” sipas agjencisë.
Leland Melvin, i cili fluturoi në ISS në dy misione të veçanta në 2008 dhe 2009, i fundit me Wilmore, tha se ai ishte në gjendje të kthehej në linjën e tij bazë pasi ishte në shtëpi për rreth një muaj. Ai ishte pjesë e grupit të 17-të të astronautëve të NASA-s me Williams dhe ka kaluar mbi 565 orë në hapësirë, sipas NASA-s. Ai është gjithashtu autor i librit për fëmijë Space Chasers. Megjithatë, ai nuk u lejua të drejtonte makinën për një javë për të shmangur mundësinë e humbjes së mendjes ose rrëzimit ndërsa qëndronte në timon.
Dhe në një moment, ndërsa ishte ende duke u përshtatur për të qenë përsëri në Tokë, ai harroi se nuk mund të navigonte më.
“Unë isha i shtrirë në shtrat. Më duhej të shkoja në tualet dhe sapo fillova të shtyja shpinën duke menduar: “Do të notoj në banjë”. Dhe drita ishte e fikur dhe unë po shtyhem lart dhe rrokullisem nga shtrati, “thotë ai.
Dr. Natacha Chough, një kirurg fluturimi i NASA-s dhe asistent profesor në departamentin e mjekësisë së hapësirës ajrore në Degën Mjekësore të Universitetit të Teksasit, mbikëqyr kujdesin shëndetësor të anëtarëve të ekuipazhit para, gjatë dhe pas misioneve. Ajo thotë se një nga sëmundjet e para që kërkon te astronautët pas kthimit është sëmundja e lëvizjes.
“Veshi juaj i brendshëm mbyllet pak a shumë në mungesë të peshës,” thotë Chough për NPR. “Pra, kur rifutni atë ndjenjë të gravitetit, mund të jetë pak çorientues.”
Brenda veshit të brendshëm është sistemi vestibular, i cili përbëhet nga organe shqisore që ndihmojnë me ndjenjën e ekuilibrit. Në mungesë të peshës, sistemi merr mesazhe të përziera, duke e bërë të vështirë përcaktimin se cila drejtim është lart ose poshtë.
Për të ndihmuar në rregullimin e sistemit të tij vestibular, Melvin thotë se i duhej të ecte në një mënyrë të caktuar derisa të shërohej.
“Ju jeni duke ecur në një vijë të drejtë dhe pastaj filloni duke bërë një kurbë. Ti fillon të kthehesh dhe sistemi yt vestibular është i këputur dhe thjesht mund të rrëzohesh”, thotë Melvin për NPR. “Pra, ti ec drejt dhe pastaj kthehesh. Dhe pastaj ju ecni drejt dhe pastaj ktheheni.”
Pse disa njerëz kanë skuqje në hapësirë? Ka një të dhënë në gjakun e astronautëve
Dhe ndërsa astronautët marrin kujdes mjekësor nga kirurgët e fluturimit pasi të kthehen nga hapësira, duhet një fshat për të mbështetur ekuipazhet edhe para përfundimit të misionit. Ka ekipe që krijojnë një plan ushqimor për astronautët përpara misionit të tyre, mjekë që monitorojnë shëndetin e tyre ndërsa janë në ISS dhe ata që i ndihmojnë ata të përshtaten me jetën familjare.
“Nuk janë vetëm kirurgët e fluturimit, por edhe programuesit, infermierët, trajnerët, psikologët, shkencëtarët hulumtues, specialistët e rrezatimit, toksikologët, audiologët dhe të tjerë që të gjithë punojnë së bashku gjatë fazave të ndryshme të misionit për të optimizuar shëndetin dhe sigurinë e ekuipazhit”, thotë Chough./AIA.al
