Gjykata e Kasacionit italiane ka shfaqur dyshime të forta mbi pajtueshmërinë e Qendrës së Përkohshme të Rimpatriimit (CPR) në Gjadrë, Shqipëri, me Direktivën e Rimpatriimit dhe Direktivën e Pritjes të Bashkimit Evropian. Për këtë arsye, ka dërguar dje dy çështje në Gjykatën e Drejtësisë së Bashkimit Evropian (Gjykatën e Lartë Evropiane).
Ky vendim përbën një goditje të rëndë për fazën e dytë të projektit Shqipëri, që ka të bëjë me migratët “irregullarë”, të cilëve ligji i miratuar në fund të marsit i ka zgjeruar mundësinë e përdorimit të këtyre qendrave.
Dy dërgimet në Gjykatën e Drejtësisë kanë origjinë nga ankimimet e Ministrisë së Brendshme kundër vendimeve të Gjykatës së Apelit të Romës, e cila kishte hedhur poshtë vazhdimin e mbajtjes në pritje jashtë territorit italian. Ndërsa nuk ka një automatizëm të menjëhershëm, pritet që deri në vendimin e Gjykatës së Lartë Evropiane të jetë shumë e vështirë që një gjykatë italiane të lejojë mbajtjen në këto qendra sipas protokollit Roma-Tiranë.
Gjykata e Kasacionit po shqyrton dy situata kryesore në CPR-në e Gjadrës: migratët me status të parregullt administrativ dhe ata që kanë kërkuar azil ndërkohë që janë në pritje brenda qendrës.
Për rastin e parë, ka dyshime se transferimi i tyre nga Italia në Shqipëri mund të jetë në kundërshtim me Direktivën e Rimpatriimit — çështje që ishte ngritur edhe më parë në konferencën e ministrit të Brendshëm Matteo Piantedosi. Për rastin e dytë, ka dyshime të ngjashme për Direktivën e Pritjes në BE. Problemi kryesor lidhet me territorialitetin: Gjykata e Kasacionit ka ndryshuar qëndrim, duke hedhur poshtë një vendim të mëparshëm që e konsideronte CPR-në e Gjadrit si të barabartë me qendrat e territorit italian. Për vendime me këtë rëndësi kërkohet shqyrtim nga gjithë seanca e gjykatës, jo vetëm nga një kolegj gjykatësish.
Qëndrimi i ri i Gjykatës së Kasacionit ishte paralajmëruar para dy javësh, kur kishte pezulluar vendimin për të marrë kohë për studim. Më 19 maj, Gjykata e Apelit të Romës kishte hedhur poshtë një vendim paraprak pozitiv për projektin, duke e cilësuar atë “të vetëm dhe të izoluar”. Ky qëndrim pritet të mbetet në fuqi.
Në këtë situatë, çdo migrant që kërkon azil nga Shqipëria do të detyrohet të kthehet në Itali. Për raste të tjera që lidhen me vazhdimin e mbajtjes në qendër të personave të parregullt, vendimet do t’u përkasin gjykatës së paqes, e cila gjithashtu pritet të kërkojë rikthimin e personit në Itali. Kjo pasi Gjykata e Kasacionit ka shprehur dyshime serioze mbi pajtueshmërinë me ligjin evropian dhe mbi të drejtën themelore të lirisë personale, të mbrojtur nga Kushtetuta italiane (neni 13).
Gjykata e Kasacionit i ka kërkuar Gjykatës së Drejtësisë së BE-së të përdorë procedurën më të shpejtë të shqyrtimit, e cila megjithatë kërkon disa muaj. Kërkesa e tillë ishte bërë edhe më parë nga gjykatat italiane për çështjet që lidhen me “vendet e origjinës të sigurta”, faza fillestare e protokollit për azilkërkuesit që nuk janë futur ende në Itali. Gjykata Evropiane kishte zgjedhur një procedurë të përshpejtuar, më të shpejtë se ajo e zakonshmja, por më të ngadaltë se ajo urgjente.
Në rastin më të fundit, çështja është dërguar në nëntor 2024, dëgjimi u mbajt në shkurt 2025 dhe vendimi pritet të publikohet në tetor 2025. Kjo ka bërë që gjatë këtij viti qeveria të mos ketë mundur të transferojë asnjë azilkërkues në Gjadër.
Për këtë arsye, në fund të marsit qeveria kishte zgjeruar përdorimin e këtyre qendrave edhe për migratët “irregullarë” që tashmë ndodheshin në Itali. Deri tani janë transferuar pak më shumë se njëqind persona, ndërsa aktualisht në Gjadrë ndodhen rreth pesëdhjetë. Me shumë gjasa, ata do të qëndrojnë aty për një periudhë të shkurtër, pasi e ardhmja e këtij projekti është e pasigurt.
