Për më shumë se një shekull, reklamat e Coca-Cola-s kanë portretizuar një imazh gëzimi, magjie dhe momentesh freskuese. Megjithatë, pas atij imazhi gazmor fshihet një realitet shumë më i errët.
Çfarë nuk dëshiron Coca-Cola të dini: E vërteta sekrete e gjigantit global. /Foto: TRT Balkan
Një histori e tillë vjen nga një fshat në Meksikë ku Coca-Cola konsiderohet një pije e shenjtë. Edhe pse pija është shumë e respektuar, pothuajse të gjithë vendasit vuajnë nga diabeti për shkak të konsumit të tepërt të pijeve të gazuara. Për t’u mos besuar është fakti se në këtë fshat më lehtë mund të gjendet Coca-Cola sesa shishe uji të ambalazhuar, edhe pse kompania në fjalë është përgjegjëse për kullimin e burimeve lokale të ujit, duke lënë shumë lagje pa qasje të rregullt në ujë.
Kjo është vetëm një nga mënyrat e panumërta në të cilat praktikat e Coca-Cola-s kanë pasoja shkatërruese. Megjithatë, kjo histori është vetëm maja e ajsbergut.
Coca-Cola është një forcë globale e njohur nga 94 për qind e popullsisë së botës. E themeluar në 1886, tani ajo zotëron më shumë se 500 marka dhe shet mijëra produkte në më shumë se 200 vende. Për të marrë një ide të shtrirjes së tij, imagjinoni të provoni një produkt Coca-Cola çdo ditë – do t’ju duheshin gati 11 vjet për t’i provuar të gjitha. Kjo kompani gjeneron më shumë të ardhura vjetore se dy të tretat e vendeve të botës.
Duke pasur parasysh një ndikim kaq të madh global, lind pyetja – cilat përgjegjësi po i neglizhon Coca-Cola?
Shkatërrim ekologjik
Le të fillojmë me mjedisin. Maskota e famshme e ariut polar të Coca-Cola duhet të simbolizojë pastërtinë dhe magjinë e markës. Por, a nuk është ironike? Habitati i ariut polar po zhduket me shpejtësi për shkak të ndryshimeve klimatike, në të cilat operacionet e Coca-Cola-s kontribuojnë ndjeshëm. Vetëm në vitin 2020, emetimet e dioksidit të karbonit të prodhuara nga kompania ishin ekuivalente me 3.241.996 automjete pasagjerësh që drejtonin gjatë gjithë vitit.
Dhe ky është vetëm fillimi. Coca-Cola ka mbajtur titullin e ndotësit më të madh të plastikës në botë për pesë vjet me radhë. Pavarësisht premtimeve të kompanisë, vetëm 9 për qind e plastikës së prodhuar që nga vitet 1950 është ricikluar globalisht. Deri në vitin 2050, ekspertët parashikojnë se në oqeane mund të ketë më shumë plastikë sesa peshq.
Edhe pse Coca-Cola flet për zgjidhjen e këtij problemi, realiteti është se ata investojnë më shumë në promovimin e imazhit të tyre “miqësor ndaj mjedisit” sesa në zgjidhje reale për mbrojtjen e mjedisit. Ndërkohë, 58 fabrika të shisheve të Coca-Cola në Indi kanë përkeqësuar mungesën e ujit gjatë thatësirave të rënda të vendit.
Manipulimi i shkencës dhe shëndetit
Mirëpo, dëmtimi mjedisor është vetëm një pjesë e historisë. Coca-Cola gjithashtu u angazhua në praktika mashtruese për të mbrojtur fitimet e saj. Në vitin 2015, New York Times zbuloi se Coca-Cola financoi shkencëtarët për të larguar vëmendjen nga pijet me sheqer si shkaktar i obezitetit, pavarësisht provave të pakundërshtueshme të dëmeve të konsumit të tepërt. Madje, ata manipuluan zyrtarët në Qendrat Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) dhe u përpoqën të ndikonin në Organizatën Botërore të Shëndetësisë (OBSh) për të promovuar narrativa të rreme shëndetësore.
Edhe fëmijët nuk u kursyen. Coca-Cola financoi studime që lidhnin gabimisht obezitetin e fëmijërisë me mungesën e aktivitetit fizik, në vend të marrjes së tepërt të sheqerit. Shkeljet e të drejtave të njeriut Praktikat e diskutueshme të Coca-Cola nuk ndalen me kaq.
Në vendet e Jugut Global, kompania është akuzuar për mbështetjen e dhunës ndaj punëtorëve të sindikatave. Në Kolumbi, rasti Killer Coke zbuloi se punëtorët e Coca-Cola ishin të ekspozuar ndaj kushteve të rrezikshme të punës, ku shumë prej tyre u abuzuan, rrëmbyen dhe madje u vranë. Sindikatat kanë akuzuar prej kohësh kompaninë se ka mbyllur një sy ndaj këtyre abuzimeve për të ruajtur kontrollin mbi punëtorët.
Diskriminimi racor
Në Shtetet e Bashkuara, Coca-Cola u përball me një padi të madhe për diskriminim racor në 1999. Punëtorët afrikano-amerikanë paditën kompaninë për paga më të ulëta, më pak mundësi për avancim dhe vlerësime më të dobëta të performancës në krahasim me homologët e tyre të bardhë. Në vitin 2000, Coca-Cola ra dakord për zgjidhjen më të madhe në histori të rasteve të diskriminimit racor të korporatave, megjithëse nuk fshiu vite të tëra padrejtësie të vuajtur nga punëtorët me ngjyrë.
Lidhjet e thella të Coca-Cola me Meksikën dhe Izraelin
Më në fund, kthehemi në Meksikë – shtëpia e bazës më të madhe të fansave të Coca-Cola. Si lindi? Popullariteti i markës u rrit në qiell gjatë viteve 1960 dhe 1970, e në vitin 2000, ish-presidenti i Coca-Cola Mexico, Vicente Fox, u bë president i Meksikës. Në fshatin San Cristóbal de las Casas, vendasit besojnë se Coca-Cola ka “fuqinë për të shëruar shpirtin” dhe e përdor atë në ceremonitë fetare.
Ndërkohë, diabeti mbetet një nga shkaktarët kryesorë të vdekjeve në këtë zonë, i shkaktuar nga konsumimi i tepërt i sodës. Mungesa e ujit po bëhet më e rëndë dhe familjet detyrohen të blejnë ujë shtesë nga cisternat – gjatë gjithë kohës një fabrikë Coca-Cola në buzë të fshatit po shterron burimet lokale të ujit për prodhimin e saj.
Përveç kësaj, Coca-Cola ka mbështetur shtetin e aparteidit të Izraelit për 57 vjet. Kompania operon një fabrikë në një vendbanim të paligjshëm në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe i dhuron pajisje ushtrisë izraelite, duke ngritur më tej pyetje etike në lidhje me aktivitetet globale të kompanisë.
Coca-Cola: Magji apo manipulim?
Pas reklamave gazmore dhe logove të njohura, realiteti i Coca-Cola-s është larg nga magjia. Nga shkatërrimi i mjedisit te shkeljet e të drejtave të punës dhe diskriminimi racor, ndikimi global i kësaj kompanie ka lënë një gjurmë dëmtimi.
A është Coca-Cola “magjia” e vërtetë që pretendojnë, apo diçka shumë më e errët? Ju vendosni.
TRT Balkan
