Eklipsi i plotë i Hënës ka ngjallur kureshtje, frikë dhe adhurim në kultura të ndryshme për mijëra vjet. Sot, shkenca e shpjegon qartë këtë dukuri: ndodh kur Toka pozicionohet mes Diellit dhe Hënës, duke bllokuar rrezet diellore që ndriçojnë Hënën. Por dikur, ky fenomen qiellor shihej si një shenjë e mbinatyrshme, shpesh e lidhur me fatin e njerëzve apo të kombeve.
Bestytni nga kultura të ndryshme
- Kina e lashtë – Besohej se një dragua gjigant po gëlltiste Hënën. Për ta shpëtuar, njerëzit dilnin jashtë dhe krijonin zhurmë me daulle e enë metali për ta trembur.
- Inkasitt – Sipas tyre, një jaguar përpiqej të hante Hënën. Nëse ia dilte, do të vinte të hante njerëzit. Për ta ndaluar, bërtisnin, ndiznin zjarr dhe nxisnin qentë të lehinin.
- Europa mesjetare – Eklipsi shihej si paralajmërim për luftë, fatkeqësi apo vdekje të një mbreti. Ngjyra e kuqe e Hënës, e njohur si “Hëna e gjakut”, lidhej me gjakderdhje dhe beteja.
- India – Mitologjia hindu tregon se demoni Rahu përpiqej të pinte nektarin e pavdekësisë. Perënditë ia prenë kokën, por ajo vazhdon të ndjekë Diellin dhe Hënën, duke shkaktuar eklipse kur i kap.
- Shqipëria – Në disa zona rurale, besohej se duhej bërë zhurmë me tenxhere dhe çekiç për të “zgjuar” Hënën dhe larguar fatkeqësinë.
Fakte interesante shkencore
- Ngjyra e kuqe – Gjatë eklipsit, Hëna duket e kuqe për shkak të shpërhapjes së dritës në atmosferën e Tokës. Ngjyrat blu përthithen, ndërsa e kuqja arrin te Hëna.
- Frekuenca – Në një vit mund të ndodhin nga dy deri në pesë eklipse hënore, por jo të gjitha janë të plota.
- Kohëzgjatja – Eklipsi i plotë mund të zgjasë nga disa minuta deri në më shumë se tre orë, në varësi të pozicionit të Tokës dhe Hënës.
- Shikueshmëria – Ndryshe nga eklipsi diellor, ai hënor mund të shihet nga çdo vend ku Hëna është mbi horizont.
- Pa rrezik për sytë – Eklipsi hënor mund të vëzhgohet me sy të lirë pa asnjë rrezik për shikimin.
Sot, eklipset hënore janë objekt studimi për astronomët dhe burim frymëzimi për fotografët e qiellit. Megjithatë, bestytnitë e lashta mbeten një pjesë magjepsëse e trashëgimisë kulturore të njerëzimit.
