Me hektarë rekord të djegur dhe emetime të papara të CO₂, vendet e BE-së po përpiqen të luftojnë flakët së bashku përmes një force të koordinuar të mbrojtjes civile.
Zjarret kanë shkatërruar pjesë të mëdha të Evropës Jugore këtë muaj, ndërsa një valë e zgjatur dhe intensive e nxehtësisë i shtyu temperaturat mbi 40°C në pjesën më të madhe të Mesdheut dhe Ballkanit.
Periudhat e zgjatura të nxehtësisë përvëluese thanë bimësinë, e cila në vende si Spanja dhe Portugalia ishte rritur me shpejtësi pas një pranvere me shi, duke lejuar që zjarret të digjen më intensivisht dhe të përhapen më tej.
Zjarret deri më tani kanë shkatërruar më shumë se një milion hektarë në Bashkimin Evropian në vitin 2025, një rekord që nga fillimi i statistikave në vitin 2006, sipas një analize të AFP bazuar në vlerësime nga Sistemi Evropian i Informacionit për Zjarret në Pyje (EFFIS).
Midis janarit dhe 19 gushtit, zjarret në pyje në 22 nga 27 vendet e BE-së kishin emetuar tashmë 35 megatonë CO₂, një sasi e paparë në këtë pikë të vitit sipas EFFIS.
Për të luftuar zjarret, vendet mund të kërkojnë ndihmë sipas Mekanizmit të Mbrojtjes Civile të Bashkimit Evropian (UCPM ose rescEU) të hartuar për të përmirësuar bashkëpunimin midis vendeve të BE-së dhe dhjetë shteteve të tjera për t’iu përgjigjur fatkeqësive – të tilla si fatkeqësitë natyrore ose humanitare.
Deri në mesin e gushtit, UCPM ishte aktivizuar tashmë 16 herë gjatë sezonit aktual të zjarreve, i cili zakonisht zgjat afërsisht nga qershori deri në shtator. Sipas Komisionit Evropian, numri i aktivizimeve për vitin 2025 ishte tashmë i barabartë me totalin për sezonin e zjarreve të vitit 2024.
Evropa Jugore në flakë
Pjesa më e madhe e Evropës Jugore është ende e kapluar nga zjarret, dhe UCPM po punon me shpejtësi të plotë për të shuar flakët. Ja se si disa prej tyre kanë luftuar zjarret deri më tani.
Portugali
Një zjarr në Piodao në Portugalinë qendrore, i cili filloi më 13 gusht, vazhdoi të digjej për njëmbëdhjetë ditë dhe dogji më shumë se 64 000 hektarë tokë, sipas një raporti nga Instituti Kombëtar Portugez për Ruajtjen e Natyrës dhe Pyjeve.
Por, kjo është vetëm maja e ajsbergut. Këtë vit, mbi 250 000 hektarë tokë u shkatërruan nga zjarret në Portugali.
Më 15 gusht, qeveria portugeze aktivizoi UCPM-në. Pas ditësh heshtjeje dhe mungesës së masave nga ministrja e Brendshme, Maria Lucia Amaral, opozita dhe popullsia akuzuan qeverinë se nuk e mori seriozisht situatën. Kryeministri Luis Montenegro është kritikuar gjithashtu nga opozita për veprim të vonuar dhe paraqitje të masave të pamjaftueshme.
Pas kërkesës së saj për ndihmë, Portugalia mori dy aeroplanë ”Fire Boss” dhe një helikopter ”Super Puma” nga Franca dhe dy aeroplanë ”Canadair” nga Greqia, së bashku me 20 zjarrfikës nga Estonia dhe 20 nga Malta. Ata do të jenë atje deri më 29 gusht.
Spanja
Spanja po përballet me zjarre të shumta në perëndim të vendit. Mbi 400 000 hektarë janë djegur deri më tani këtë vit, me përpjekjet për të kontrolluar 40 (sipas të dhënave të së hënës) zjarre ende aktive që po përparojnë në mënyrë të favorshme falë kushteve të përmirësuara të motit.
Spanja aktivizoi UCPM-në më 13 gusht, duke shënuar herën e parë që vendi ka kërkuar ndonjëherë ndihmë nga shtetet e tjera anëtare për të luftuar zjarret në pyje.
Përmes asaj që shpejt u bë aktivizimi më i madh i mekanizmit për verën e vitit 2025 – si në aspektin e vendeve të përfshira ashtu edhe të burimeve të përbashkëta – Spanja mori aeroplanë, helikopterë dhe ekipe tokësore nga Franca, Italia, Holanda, Sllovakia, Republika Çeke, Gjermania, Finlanda, Rumania, Greqia dhe Estonia.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, i ka premtuar mbështetje evropiane kryeministrit Pedro Sanchez për të ndihmuar në rimëkëmbjen e zonave të prekura, duke sugjeruar që burime të tilla si Fondi Evropian i Solidaritetit mund të përdoren pas sezonit të zjarreve.
Franca
Franca u godit nga zjarri më i madh që nga viti 1949, i cili shpërtheu në fillim të muajit në komunën Ribaute në rajonin jugor të Oksitanisë dhe u përhap në 16 000 hektarë. Një grua vdiq në zjarr dhe 25 persona u plagosën.
Në disa raste, u vendosën më shumë se 2 000 zjarrfikës.
Franca nuk e ka aktivizuar UCPM-në. Megjithatë, Korpusi Sllovak i Zjarrfikësve dhe Shpëtimit (HaZZ) po vendos zjarrfikës në rajon që nga 16 gushti dhe deri më 31.
Shqipëria
Zjarret në vendin kandidat të BE-së, Shqipëri, shkaktuan një viktimë dhe dogjën qindra hektarë tokë dhe pyje. Shqipëria mori ndihmë përmes UCPM-së për t’u përballur me zjarret.
Më 6 korrik, zjarret në jug të vendit shkaktuan aktivizimin e UCPM-së. Për të ndihmuar vendin, dy avionë ”Canadair” nga eskorta e rescEU-së u mobilizuan dhe ndihmuan në kontrollin e situatës.
Nga 8 deri më 14 gusht, Shqipëria aktivizoi përsëri UCPM-në për t’u përballur me valën e zjarreve që preku edhe vendet fqinje. Komisioni Evropian mobilizoi rescEU-në me avionë nga Kroacia, Bullgaria, Italia, Republika Çeke dhe Sllovakia.
Greqia
Një total prej 323 zjarrfikësish evropianë janë të stacionuar në Greqi këtë sezon të zjarreve, nga 1 korriku deri më 15 shtator, sipas Programit të UCPM-së. Zjarrfikës nga Austria, Bullgaria, Franca, Moldavia, Rumania dhe Republika Çeke po vendosen, me ekipe të stacionuara në tre vende në të gjithë vendin – Atikë, Selanik dhe Patra.
Sipas të dhënave të disponueshme, Greqia e ka aktivizuar mekanizmin dy herë deri më tani. Më 26 korrik, Italia u përgjigj duke vendosur dy avionë zjarrfikës. Më 12 gusht, UCPM konfirmoi vendosjen e dy avionëve suedezë të rescEU, të stacionuar më parë në Bullgari.
Në të njëjtën kohë, Greqia iu përgjigj kërkesave nga vende të tjera përmes UCPM, duke dërguar avionë dhe zjarrfikës në Spanjë, Portugali, Qipro, Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut në përgjigje të zjarreve në shkallë të gjerë. Përveç kësaj, sipas marrëveshjeve dypalëshe, Greqia ka ofruar gjithashtu mbështetje për zjarrfikësit në Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut.
Bullgaria
Në një intervistë të botuar nga gazeta e përditshme ”Trud” më 19 gusht, Alexander Dzhartov, kreu i Drejtorisë së Përgjithshme të Sigurisë nga Zjarri dhe Mbrojtjes së Popullsisë në Bullgari, raportoi se që nga fillimi i korrikut, zjarrfikësit në Bullgari kanë shuar rreth 3 500 zjarre. Disa nga zjarret kërkuan përdorimin e helikopterëve dhe aeroplanëve të ofruar përmes UCPM.
Zjarrfikësit bullgarë u dërguan gjithashtu jashtë vendit. Më 9 korrik, Ministria e Jashtme tha se një ekip me një makinë zjarrfikëse po punonte në mënyrë aktive për të kontrolluar një zjarr në Kriva Palanka, Maqedonia e Veriut. Një tjetër ekip zjarrfikësish bullgarë me dy motorë u dërgua më 2 korrik në Vourvourou, në gadishullin e Halkidikisë në Greqinë veriore.
Ndërgjegjësimi dhe trajnimi janë thelbësorë
Për të përgatitur qytetarët dhe zjarrfikësit njësoj për realitetin e ri të zjarreve më të shpeshta, është thelbësore të rritet ndërgjegjësimi midis popullsisë se si të qëndrojë i sigurt dhe të pajisen zjarrfikësit me njohuritë dhe mjetet e nevojshme.
Komisioni Evropian ka thënë se bota theu rekordin e vet të temperaturës vitin e kaluar. Temperatura mesatare globale tejkaloi 1,5°C mbi nivelet paraindustriale, duke e bërë vitin 2024 vitin më të nxehtë deri më sot. Një pasojë e tmerrshme e temperaturave rekord të larta është rreziku në rritje i zjarreve.
Një masë që përdor Bullgaria është të ketë ekipe shtesë të mobilizuara në ditët me rrezik të lartë, veçanërisht fundjavat, kur më shumë njerëz janë jashtë. Pavarësisht se neglizhenca është një shkak kryesor, angazhimi publik në parandalimin dhe shuarjen e zjarreve po rritet. Shërbimet pyjore, forcat e armatosura, bashkitë, fermerët, bizneset dhe vullnetarët janë gjithnjë e më aktivë në ndihmën e zjarrfikësve.
Pasi zjarri më i madh në historinë e Sllovenisë në vitin 2022 shkatërroi pjesën perëndimore të Sllovenisë në kufirin me Italinë, vendi filloi në mënyrë aktive të forcojë aftësitë e tij të zjarrfikjes, edhe me ndihmën e fondeve evropiane.
Në mars, gjatë një vizite nga Komisioneri Evropian për Buxhetin, Piotr Serafin, Qendra Sllovene për Luftimin e Zjarreve të Mëdha në Mjedisin Natyror u hap zyrtarisht në qytetin e Sezhanës. Zjarrfikësit trajnohen atje sipas një programi të posaçëm të përshtatur për mbrojtje dhe shpëtim, dhe është gjithashtu e pajisur me pajisje moderne për t’iu përgjigjur fatkeqësive natyrore.
Së fundmi, por jo më pak e rëndësishme, teknologjia me sisteme paralajmërimi (të hershëm) të teknologjisë së fundit është gjithashtu jetësore për identifikimin e zjarreve të reja para se ato të jenë jashtë kontrollit.
Në Pont du Gard, një ujësjellës romak i vendosur rreth 30 kilometra nga Nimes në Francë dhe i vizituar nga më shumë se një milion turistë çdo vit, më shumë se 120 kuti të vogla të lidhura me satelit, të pajisura me sensorë që matin presionin atmosferik, temperaturën dhe lagështinë, sapo janë instaluar në fillim të këtij muaji.
Të zhvilluara nga kompania gjermane ”Dryad”, ato janë faza e parë e një projekti të hartuar për të ndihmuar zjarrfikësit të parashikojnë më mirë zjarret në pyje. Të ngjitura lehtësisht në trungjet e pemëve disa metra mbi tokë, ato zbulojnë cilësinë e ajrit dhe praninë e monoksidit të karbonit ose lëndës grimcore në ajër, brenda një rrezeje prej 200 metrash.
”Në fund të fazës së testimit deri në 13 000 sensorë do të instalohen dhe do të jenë gati për përdorim deri në fillim të verës 2026”, tha nënkoloneli Eric Agrinier, kreu i komunikimeve për departamentin e zjarrfikësve të rajonit Gard. / Nga agjencitë AFP, AMNA, ANSA, ATSH, BTA, dpa, EFE, Lusa, STA dhe TASR
