Gjatë fushatës presidenciale të vitit të kaluar, Donald Trump e përsëriti vazhdimisht qëllimin e tij për të sjellë ndryshime dramatike sapo të kthehej në Shtëpinë e Bardhë.
Por pak prisnin që kjo të vinte me një shpejtësi kaq marramendëse.
Në tre muaj që kur bëri betimin e detyrës, presidenti i 47-të e ka përdorur pushtetin e tij në një mënyrë që krahasohet me pak paraardhës.
Në pirgje dokumentesh të lidhura të nënshkruara me një stilolaps presidencial dhe njoftime politike të bëra me shkronja të mëdha në mediat sociale, breshëri i tij e veprimeve ekzekutive ka arritur në çdo cep të jetës amerikane.
Për mbështetësit e tij, qasja tronditëse dhe e tmerrshme ka qenë një demonstrim i prekshëm i një presidenti gjithëpërfshirës, duke përmbushur premtimet e tij dhe duke miratuar reforma të shumëpritura.
Por kritikët e tij kanë frikë se ai po i bën dëm të pariparueshëm vendit dhe po tejkalon kompetencat e tij – duke dëmtuar funksione të rëndësishme qeveritare dhe ndoshta duke riformësuar përgjithmonë presidencën në këtë proces.
Këtu janë gjashtë pika kthese nga 100 ditët e para.
Një postim në mediat sociale shkakton një stuhi kushtetuese
Për herë të parë, nuk ishte një postim i Trump në mediat sociale që shkaktoi një protestë.
Tre javë pas fillimit të mandatit të ri, në orën 10:13 të mëngjesit të së dielës, Zëvendëspresidenti JD Vance shkroi nëntë fjalë që sinjalizuan një strategji e cila që atëherë ka formësuar mandatin e dytë të administratës Trump.
“Gjyqtarëve nuk u lejohet të kontrollojnë pushtetin legjitim të ekzekutivit”, deklaroi ai në X.
Në furinë mediatike që pasoi, ekspertët ligjorë u rreshtuan për të sfiduar këtë pohim, duke treguar një parim 220-vjeçar që qëndron në zemër të demokracisë amerikane.
Gjykatat kanë fuqinë për të kontrolluar dhe rrëzuar çdo veprim qeveritar – ligje, rregullore dhe urdhra ekzekutivë – që ata mendojnë se shkelin Kushtetutën e SHBA-së.
Shtëpia e Bardhë ka ndërmarrë veprime agresive për të marrë kontrollin e shpenzimeve nga Kongresi, duke shkurtuar në mënyrë të njëanshme fondet për programe dhe agjenci të tëra.
Ky erozion i pushtetit të saj është përballuar kryesisht me heshtje në Capitol Hill, ku republikanët e Trump mbajnë shumicë të vogël në të dyja dhomat.
Gjykatat kanë qenë më rezistente, me mbi 100 vendime deri më tani që kanë ndaluar veprimet presidenciale që ato i konsiderojnë jokushtetuese, sipas një numërimi nga New York Times.
Disa nga përplasjet më të mëdha kanë qenë mbi goditjen e Trump ndaj imigracionit. Në mars, më shumë se 200 venezuelianë të konsideruar si rrezik për SHBA-në, u deportuan në El Salvador, shumë prej tyre nën kompetenca të gjera të kohës së luftës dhe pa procesin e zakonshëm të paraqitjes së provave në gjykatë.
Një gjyqtar i emëruar nga republikanët në një gjykatë federale të apelit tha se ishte “i shokuar” nga mënyra se si kishte vepruar Shtëpia e Bardhë.
Trump dhe zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë kanë thënë se do t’u binden vendimeve të gjykatës, edhe pse presidenti kritikon ashpër shumë nga gjyqtarët që i lëshojnë ato dhe administrata herë pas here lëviz ngadalë për t’i zbatuar plotësisht.
E gjitha kjo përbën një provë unike të një sistemi kushtetues që për shekuj me radhë ka vepruar nën një dozë të caktuar mirëbesimi.
Ndërsa Trump ka qenë në qendër të kësaj shtytjeje, një nga agjentët e tij kryesorë të kaosit është një njeri që nuk ka lindur në SHBA, por që ndërtoi një perandori biznesi atje.
Dita 32 – Shkurtimet qeveritare
Elon Musk, i veshur me të zeza nga koka te këmbët dhe me syze dielli, qëndroi në qendër të skenës dhe u kënaq nga adhurimet e turmës së Konferencës së Veprimit Politik Konservator.
Njeriu më i pasur në botë, i cili dëshiron të shkurtojë triliona dollarë nga qeveria federale, tha se kishte një surprizë të veçantë.
Presidenti argjentinas Javier Milei, i njohur për shkurtimet e tij buxhetore, doli nga prapaskena dhe i dha atij një sharrë elektrike me shkëlqim ari.
“Kjo është sharra elektrike për burokracinë,” thirri Musk. “Sharra Elektronike!!”
Ishte një ilustrim dramatik jo vetëm i entuziazmit të Musk për detyrën e tij si “Departamenti i Efikasitetit të Qeverisë” (Doge), por edhe i statusit pothuajse të yllit të rokut që teknologu i lindur në Afrikën e Jugut ka zhvilluar midis besnikëve të Trump.
Që nga ajo paraqitje, Musk ka dërguar operativët e tij në të gjithë qeverinë federale, duke u përpjekur të hyjë në bazat e të dhënave të ndjeshme qeveritare dhe të identifikojë programet që duhen shkurtuar.
Edhe pse ai nuk i është afruar aspak gjetjes së triliona dollarëve të shpërdorimit që premtoi dikur, shkurtimet e tij kanë reduktuar në mënyrë drastike dhjetëra agjenci dhe departamente – në thelb duke mbyllur Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) dhe duke u përpjekur të shpërbëjë Departamentin e Arsimit.
Ndërsa premtimet për të shkurtuar “shpërdorimin, mashtrimin dhe abuzimin” në qeveri dhe për të shkurtuar deficitin federal në rritje zakonisht kanë një tërheqje të gjerë, mënyra se si Musk ka përdorur sharrën e tij metaforike ka çuar në konflikt me zyrtarë të lartë qeveritarë dhe ka nxitur zemërim midis disa prej publikut amerikan.
Disa mbështetës të Trump mund të miratojnë shkurtimin agresiv të buxhetit të administratës, por zgjedhës të tjerë kanë qortuar ligjvënësit republikanë në ngjarjet e bashkisë.
Hecklers kanë shprehur frikën se shkurtimet do të ndikojnë negativisht në programet e njohura qeveritare, si planet e pensionit të Sigurimeve Shoqërore, përfitimet e veteranëve dhe mbulimin e sigurimeve shëndetësore për të varfrit dhe të moshuarit.
Shqetësimet e tyre mund të mos jenë tërësisht të pabaza, duke pasur parasysh se këto skema përbëjnë pjesën më të madhe të shpenzimeve federale.
Nëse këto programe nuk shkurtohen, shkurtimet gjithëpërfshirëse të taksave që Trump ka premtuar do të rrisin më tej shkallën e borxhit të qeverisë amerikane dhe do të vënë në rrezik premtimin e tij ndoshta më të madh zgjedhor – prosperitetin ekonomik.
Ekonomia
‘Më duhej të mendoja shpejt pasi miliarda humbën para syve të mi’
Kur tregtari Richard McDonald pa Trumpin duke mbajtur lart grafikët e tij në Kopshtin e Trëndafilave të Shtëpisë së Bardhë, ku tregohej një listë e vendeve të synuara nga tarifat amerikane, ai e dinte se duhej të vepronte shpejt.
“U hodha në këmbë sepse nuk prisja një tabelë grafikësh – prisja një njoftim,” thotë ai.
McDonald priste ulje tarifash prej 10% ose 20%, por thotë “askush nuk i priste këto shifra të mëdha”.
Ai vrapoi për të kuptuar se cilat kompani mund të goditeshin më keq.
“Ka miliarda që po fshihen nga çmimet e aksioneve çdo sekondë, kështu që është vërtet ‘gishti më i shpejtë i pari’.”
Ai është një nga shumë tregtarët që ishin në fytyrën e qymyrit të tregjeve globale kur çmimet e aksioneve ranë kudo pas njoftimit të tarifës së ashtuquajtur “Dita e Çlirimit” të Trump.
Indeksi S&P 500 i firmave më të mëdha të listuara në SHBA u godit veçanërisht rëndë – dhe edhe pse Shtëpia e Bardhë ka ndryshuar kursin për disa nga tarifat më të larta, ajo nuk është rikuperuar plotësisht që atëherë. Ekonomia ishte shqetësimi më i madh për votuesit amerikanë në zgjedhjet e nëntorit, dhe Trump u përball me një valë pakënaqësie të thellë për mënyrën se si Biden e trajtoi inflacionin deri në fitore.
Premtimi i tij për të ulur çmimet, për të pakësuar rregullimin qeveritar dhe për të nxitur industrinë vendase ishte një mesazh pro-biznesi i mirëpritur ngrohtësisht në Wall Street dhe nga shumë amerikanë që punonin.
Por, ndërsa Trump përpiqet të përmbushë premtimin e tij për tarifa të reja, kostot ekonomike, të paktën në afat të shkurtër, janë bërë të dukshme në mënyrë të dhimbshme.
Tregu i aksioneve po fundoset, normat e interesit – duke përfshirë edhe hipotekat e shtëpive – po rriten dhe besimi i konsumatorit është në rënie. Papunësia gjithashtu po rritet, pjesërisht për shkak të numrit në rritje të punonjësve federalë të detyruar të largohen nga puna.
Banka e Rezervës Federale, së bashku me ekspertët ekonomikë, paralajmërojnë se plani i Trump do të tkurrë rritjen ekonomike dhe ndoshta do të çojë në një recesion.
Ndërsa vlerësimet e miratimit të presidentit për mënyrën se si e trajton ekonominë kanë rënë, shumë nga mbështetësit e tij po qëndrojnë me të. Dhe në ish-zonat industriale të zbrazura nga humbja e vendeve të punës në prodhim, ka shpresa se tarifat mund të ndikojnë edhe në fushën e lojës globale.
“Trump e ka fituar përsëri respektin”, thotë shoferi i kamionit Ben Maurer në Pensilvani, duke iu referuar tarifave ndaj Kinës. “Ne jemi ende forca me të cilën duhet të llogaritet”.
Shqetësimet ekonomike kanë kontribuar në rënien e përgjithshme të Trump në sondazhe, por në një fushë kyçe, ai është ende kryesisht në terren të fortë në sytë e publikut – imigracioni.
Imigracioni
“Është ai! Është ai! Ia njoh tiparet,” thotë Myrelis Casique Lopez, duke treguar me gisht një foto burrash të prangosur dhe të prangosur në dyshemenë e njërit prej burgjeve më famëkeqe në botë.
Ajo e kishte parë djalin e saj në imazhin, të bërë nga lart, të një deti me koka të rruara që u përkisnin burrave me bluza të bardha të ulur në rreshta të gjatë e të drejtë.
Në shtëpinë e saj në Maracay, Venezuelë, znj. Casique iu tregua fotografia, e cila u nda për herë të parë në internet nga autoritetet e El Salvadorit, nga një gazetar i BBC-së.
Kur ajo pati kontakt të fundit me djalin e saj, ai ishte në SHBA dhe përballej me deportim në Venezuelë, por tani ai ishte 1,430 milje (2,300 km) larg saj, një nga 238 burrat e dërguar nga autoritetet amerikane në një mega-burg famëkeq në El Salvador. Administrata Trump thotë se ata janë anëtarë të bandës Tren de Aragua – një operacion i fuqishëm kriminal shumëkombësh – por znj. Casique këmbëngul se djali i saj është i pafajshëm.
Një qëndrim i ashpër ndaj imigracionit ishte një pikë qendrore e fushatës së rizgjedhjes së Trump, dhe presidenti ka përdorur fuqitë e tij të gjera të zbatimit të ligjit për të përmbushur këtë premtim.
Kalimet e paligjshme të kufirit po binin në fund të presidencës së Biden, por tani janë në totalin e tyre më të ulët mujor për më shumë se katër vjet.
Shumica e publikut amerikan ende mbështet goditjen, por ajo ka pasur një efekt të frikshëm në komunitetet e studentëve të huaj që janë gjetur të kapur në sulmin e shpejtë.
Disa, përfshirë banorët e përhershëm, janë ndaluar dhe përballen me deportim për shkak të rolit të tyre në protestat pro-palestineze në kampus. Ata kanë hedhur poshtë akuzat se mbështesin Hamasin.
Avokatët e të drejtave civile paralajmërojnë se disa migrantë po deportohen pa proces të rregullt, duke përfshirë të pafajshmit midis “vrasësve dhe banditëve” që Trump thotë se po shënjestrohen.
Ndërkohë që deri më tani nuk ka pasur nivelin e deportimeve masive që disa shpresonin dhe të tjerë kishin frikë, agjentët e rinj të fuqizuar të imigracionit kanë ndërmarrë veprime në të gjithë SHBA-në në biznese, shtëpi dhe kisha.
Ata kanë qenë aktivë edhe në universitete, të cilat janë bërë një objektiv i spikatur i Presidentit Trump në disa mënyra të tjera.
Një përplasje me botën akademike, mediatike dhe të korporatave
Më 21 prill, presidenti i Universitetit të Harvardit, Alan Garber, vendosi të përballet drejtpërdrejt me Shtëpinë e Bardhë.
Në një letër drejtuar komunitetit universitar, ai njoftoi një padi që sfidonte masën e administratës Trump për të ngrirë miliarda dollarë në grante federale.
Ishte, tha ai, një përpjekje e paligjshme për të “imponuar kontroll të paprecedentë dhe të papërshtatshëm” mbi operacionet e Harvardit.
Shtëpia e Bardhë tha se duhej të ndërmerrte veprime sepse Harvardi nuk e kishte trajtuar antisemitizmin në kampus – një çështje që Garber tha se universiteti po ndërmerrte hapa për ta adresuar.
Por masa e kolegjit Ivy League ishte shfaqja më e spikatur e rezistencës kundër përdorimit të pushtetit presidencial nga Trump për të synuar arsimin e lartë amerikan, një qëllim i hershëm i nxitur nga protestat pro-palestineze që përfshinë kampuset në vitin 2024.
Presidenti dhe zyrtarët e tij që atëherë kanë sekuestruar ose kërcënuar të mbajnë miliarda dollarë në shpenzime federale për të riformësuar institucionet elitare si Harvardi, të cilat presidenti dhe shumë mbështetës të tij mendojnë se shtyjnë një ideologji liberale mbi studentët dhe studiuesit. Më herët gjatë muajit, Universiteti i Kolumbias në New York City kishte rënë dakord me një numër kërkesash të Shtëpisë së Bardhë, duke përfshirë ndryshime në politikat e tij të protestave, praktikat e sigurisë në kampus dhe departamentin e studimeve të Lindjes së Mesme.
Një dinamikë e ngjashme është shfaqur në botën e korporatave dhe medias.
Trump ka përdorur pezullimin e kontratave federale si një mënyrë për të ushtruar presion mbi firmat ligjore për të rekrutuar dhe përfaqësuar më shumë konservatorë.
Disa nga firmat janë përgjigjur duke i ofruar administratës Trump miliona dollarë në shërbime ligjore falas, ndërsa dy firma kanë ngritur padi duke sfiduar kushtetutshmërinë e dënimeve të administratës.
Një padi për shpifje që Trump ngriti kundër ABC News ka çuar në kontributin e kompanisë mediatike prej 15 milionë dollarësh (11 milionë paund) në fondacionin presidencial të Trump.
CBS është gjithashtu në bisedime për të zgjidhur një padi të veçantë mbi një intervistë të Kamala Harris, pasi kompania e saj mëmë Paramount kërkon miratim federal për një bashkim me Skydance Media.
Associated Press, në të kundërt, i ka rezistuar presionit të administratës për të pranuar ndryshimin e emrit “Gjiri i Amerikës” të Trump, pavarësisht përpjekjeve të Shtëpisë së Bardhë për të bllokuar agjencinë e lajmeve nga mbulimi i presidentit.
Gjatë fushatës zgjedhore, Trump paralajmëroi për pushtetin e pakontrolluar të qeverisë federale. Tani në detyrë, ai po e ushtron këtë pushtet në një mënyrë që asnjë president modern i mëparshëm nuk e ka provuar.
Megjithatë, askund ndikimet e përpjekjeve të tij nuk kanë qenë më të dukshme sesa brenda agjencive dhe departamenteve të qeverisë federale që ai tani kontrollon.
Një debat mbi racën dhe identitetin
Konferenca për shtyp në Shtëpinë e Bardhë filloi me një moment heshtjeje për viktimat e përplasjes së një aeroplani mbi lumin Potomac.
Megjithatë, brenda pak sekondash nga fundi i pauzës, Trump ishte në sulm.
Një iniciativë për diversitet dhe përfshirje në Agjencinë Federale të Aviacionit ishte pjesërisht fajtore për tragjedinë, pretendoi presidenti, sepse punësoi njerëz me aftësi të kufizuara të rënda intelektuale si kontrollorë të trafikut ajror. Ai nuk dha asnjë provë.
Ishte një moment tronditës që ishte emblematik i sulmit që presidenca e tij ka nisur kundër programeve të përfshirjes që janë përhapur vitet e fundit në të gjithë qeverinë amerikane dhe botën e korporatave. Trump i ka udhëzuar qeverisë federale që të përfundojë programet e saj të diversitetit dhe barazisë (DEI) dhe të hetojë kompanitë private dhe institucionet akademike që mendohet se janë të përfshira në “DEI të paligjshme”.
Direktiva e tij ka përshpejtuar lëvizjet midis kompanive kryesore globale si Meta dhe Goldman për të shkurtuar ose eliminuar këto programe.
E prezantuar për herë të parë në vitet 1960 pas fitoreve për të drejtat civile, format e hershme të DEI ishin një përpjekje për të zgjeruar mundësitë për amerikanët me ngjyrë. Më vonë ato u zgjeruan për të përfshirë gratë, të drejtat LGBT dhe grupe të tjera racore.
Përpjekjet u shtuan dhe u përqafuan nga pjesa më e madhe e Amerikës korporative pas protestave të Black Lives Matters në vitin 2020 pas vdekjes së George Floyd në duart e oficerëve të policisë së Minneapolis.
Por për kritikët e saj, DEI po vinte politikën dhe racën mbi talentin, duke krijuar përçarje dhe nuk ishte më e nevojshme në Amerikën moderne.
Ndërsa direktiva e Trump duket se ka mbështetje nga një shumicë e ngushtë votuesish, disa nga pasojat e papritura kanë ngritur habi.
Varrezat Kombëtare të Arlingtonit hoqën nga faqja e tyre e internetit të gjitha përmendjet e historisë së anëtarëve të shërbimit me ngjyrë dhe femra. Dhe avioni Enola Gay që hodhi një bombë atomike në Japoni fillimisht u sinjalizua për heqje nga dokumentet e Pentagonit, me sa duket për shkak të fjalës “homoseksual”. 100 ditët e para të Donald Trump kanë qenë një shfaqje e paprecedentë e pushtetit të njëanshëm të ushtruar nga një president modern amerikan.
Përpjekjet e tij për të çmontuar pjesë të mëdha të qeverisë federale do të duhen vite, nëse jo dekada, që presidentët e ardhshëm ta rivendosin – nëse e dëshirojnë.
Megjithatë, në mënyra të tjera, përpjekjet e Trump deri më tani mund të përfundojnë duke qenë më pak të përhershme. Pa mbështetjen e ligjeve të reja të miratuara nga Kongresi, shumë nga reformat e tij të gjera mund të fshihen nga një president i ardhshëm.
Dhe kështu, në çfarë mase kjo fillim i shpejtë çon në ndryshime të qëndrueshme mbetet një pyetje e hapur.
Më vonë këtë vit, shumicat e ngushta republikane në Kongres do të përpiqen të sigurojnë mbështetjen legjislative për axhendën e Trump, por suksesi i tyre nuk është aspak i garantuar.
Dhe në zgjedhjet e Kongresit të mesit të mandatit të vitit të ardhshëm, këto shumica mund të zëvendësohen nga demokratë armiqësorë të vendosur për të hetuar administratën dhe për të kufizuar autoritetin e tij.
Ndërkohë, priten më shumë beteja gjyqësore – dhe ndërsa Gjykata Supreme e SHBA-së ka një prirje konservatore, vendimet e saj për një numër çështjesh kyçe në fund të fundit mund të jenë kundër përpjekjeve të Trump.
100 ditët e para të mandatit të dytë të Trump kanë qenë një shfaqje dramatike e forcës politike, por 1,361 ditët e ardhshme do të jenë prova e vërtetë nëse ai mund të krijojë një trashëgimi të qëndrueshme./abcnews
