Nga Jeremy Bowen
Redaktor ndërkombëtar i BBC News
Miliona njerëz në Lindjen e Mesme ëndërrojnë për jetë të sigurt dhe të qetë pa dramë dhe vdekje të dhunshme. Viti i fundit i luftës, po aq i keq si çdo vit në rajon në kohët moderne, ka treguar sërish se ëndrrat për paqen nuk mund të realizohen ndërsa linjat e thella politike, strategjike dhe fetare mbeten të pakapercyeshme. Edhe një herë, lufta po riformëson politikën e Lindjes së Mesme.
Ofensiva e Hamasit erdhi pas më shumë se një shekulli konflikti të pazgjidhur. Pasi Hamasi depërtoi përmes kufirit të mbrojtur pak, ai shkaktoi ditën më të keqe që kishin vuajtur izraelitët.
Rreth 1200 njerëz, kryesisht civilë izraelitë, u vranë. Kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, i telefonoi Presidentit Joe Biden dhe i tha atij se “Ne nuk kemi parë kurrë një egërsi të tillë në historinë e shtetit”; jo “që nga Holokausti”. Izraeli i pa sulmet e Hamasit si një kërcënim për ekzistencën e tij.
Që atëherë, Izraeli u ka shkaktuar shumë ditë të tmerrshme palestinezëve në Gaza. Gati 42,000 njerëz, kryesisht civilë janë vrarë, sipas ministrisë së shëndetësisë të drejtuar nga Hamasi. Pjesa më e madhe e Gazës është në gërmadha. Palestinezët akuzojnë Izraelin për gjenocid.
Lufta është përhapur. Dymbëdhjetë muaj pasi Hamasi shkoi në ofensivë, Lindja e Mesme është në prag të një lufte edhe më të keqe; më e gjerë, më e thellë, edhe më shkatërruese.
Vdekja e iluzioneve
Një vit vrasjesh ka hequr shtresat e supozimeve dhe iluzioneve. Njëra është besimi i Benjamin Netanyahu se ai mund të menaxhonte çështjen palestineze pa bërë lëshime ndaj kërkesave të tyre për vetëvendosje.
Me këtë shkoi mendimi i dëshiruar që kishte ngushëlluar aleatët perëndimorë të shqetësuar të Izraelit. Udhëheqësit në SHBA dhe Britaninë e Madhe dhe të tjerë, e kishin bindur veten se Netanyahu, pavarësisht se kundërshtoi një shtet palestinez përkrah Izraelit gjatë gjithë jetës së tij politike, mund të bindet disi të pranonte një shtet për t’i dhënë fund luftës.
Refuzimi i Netanyahut pasqyroi mosbesimin pothuajse universal ndaj palestinezëve brenda Izraelit, si dhe ideologjinë e tij. Ajo gjithashtu përmbysi një plan ambicioz paqeje amerikan.
“Pazari i madh” i Presidentit Biden propozoi që Izraeli të merrte njohjen e plotë diplomatike nga Arabia Saudite, vendi më me ndikim islamik, në këmbim të lejimit të pavarësisë palestineze. Sauditët do të shpërbleheshin me një pakt sigurie me SHBA-në.
Plani Biden ra në pengesën e parë. Netanyahu tha në shkurt se shtetësia do të ishte “shpërblim i madh” për Hamasin. Bezalel Smotrich, një nga ekstremistët ultra-nacionalistë në kabinetin e tij, tha se do të ishte një “kërcënim ekzistencial” për Izraelin.
Sinwar i mbajti aq të fshehta planet e tij për të sulmuar Izraelin më 7 tetor, saqë e zuri armikun e tij në befasi. Ai ka befasuar edhe disa nga ana e tij. Burime diplomatike i thanë BBC-së se Sinwar mund të mos i kishte ndarë planet e tij me udhëheqjen politike të organizatës së tij në mërgim në Katar. Ata kishin protokolle të dobëta të sigurisë, duke folur në linja të hapura që mund të dëgjoheshin lehtësisht, tha një burim.
Larg nga fillimi në ofensivë, Irani e bëri të qartë se nuk dëshironte një luftë më të gjerë, pasi Izraeli pushtoi Gazën dhe Presidenti Biden urdhëroi grupet e sulmeve ajrore amerikane të afroheshin për të mbrojtur Izraelin.
Në vend të kësaj, Hassan Nasrallah dhe miku dhe aleati i tij, lideri suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, u kufizuan në sulmin me raketa në kufirin verior të Izraelit, i cili ata thanë se do të vazhdonte deri në një armëpushim në Gaza. Objektivat ishin kryesisht ushtarakë, por Izraeli evakuoi më shumë se 60,000 njerëz larg kufirit. Në Liban, ndoshta dy herë më shumë u desh të iknin gjatë muajve, sa Izraeli u kundërpërgjigj.
Izraeli e bëri të qartë se nuk do të toleronte një luftë të pacaktuar shkatërrimi me Hezbollahun. Megjithatë, mençuria konvencionale ishte se Izraeli do të frenohej nga rekordi i frikshëm luftarak i Hezbollahut në luftërat e mëparshme dhe arsenali i tij i raketave, të ofruara nga Irani.
Në shtator, Izraeli shkoi në ofensivë. Askush jashtë gradave të larta të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit (IDF) dhe agjencisë së spiunazhit Mossad nuk besonte se kaq shumë dëme mund t’i shkaktoheshin kaq shpejt aleatit më të fuqishëm të Iranit.
Izraeli shpërtheu nga distanca biperat dhe radio duke shkatërruar komunikimet e Hezbollahut dhe duke vrarë liderët. Ajo filloi një nga fushatat më intensive të bombardimeve në luftën moderne. Në ditën e tij të parë, Izraeli vrau rreth 600 libanezë, duke përfshirë shumë civilë.
Ofensiva ka hapur një gropë të madhe në besimin e Iranit se rrjeti i aleatëve të tij çimentoi strategjinë e tij për të penguar dhe frikësuar Izraelin. Momenti kyç erdhi më 27 shtator, me sulmin e madh ajror në periferitë jugore të Bejrutit që vrau Hassan Nasrallah, liderin e Hezbollahut dhe shumë nga togerët e tij të lartë. Nasrallah ishte një pjesë jetike e “boshtit të rezistencës” të Iranit, aleancës së tij informale dhe rrjetit mbrojtës të aleatëve dhe përfaqësuesve.
Izraeli doli nga lufta kufitare duke u përshkallëzuar në një luftë më të madhe. Nëse qëllimi strategjik ishte të detyronte Hezbollahun të pushonte zjarrin dhe të tërhiqej nga kufiri, ai dështoi. Ofensiva dhe pushtimi i Libanit jugor nuk e ka penguar Iranin.
Irani duket se ka arritur në përfundimin se ngurrimi i tij i hapur për të rrezikuar një luftë më të gjerë po e inkurajonte Izraelin të shtynte më fort. Goditja ishte e rrezikshme dhe garantonte një përgjigje izraelite, por për liderin suprem dhe Gardën Revolucionare të Iranit, ishte bërë alternativa më pak e keqe.
Të martën më 1 tetor, Irani sulmoi Izraelin me raketa balistike.
Një depo e traumave
Kibbutz Kfar Aza është shumë afër gardhit që supozohej të mbronte kufirin e Izraelit me Rripin e Gazës. Kibuci ishte një komunitet i vogël, me shtëpi modeste në një kampus të hapur me lëndina dhe kopshte të rregullta. Kfar Aza ishte një nga objektivat e para të Hamasit më 7 tetor. Gjashtëdhjetë e dy persona nga kibuci u vranë nga Hamasi. Nga 19 pengjet e marra prej andej në Gaza, dy u vranë nga trupat izraelite pasi shpëtuan nga robëria. Pesë pengje nga Kfar Aza janë ende në Gaza.
Ushtria izraelite mori gazetarët në Kfar Aza më 10 tetor të vitit të kaluar, kur ishte ende një zonë beteje. Ne pamë trupat luftarake izraelite të gërmuara në fushat përreth kibucit dhe mund të dëgjonim të shtëna me armë zjarri ndërsa pastronin ndërtesat ku dyshonin se mund të strehoheshin luftëtarët e Hamasit. Civilët izraelitë të vrarë nga Hamasi po transportoheshin në çanta trupash nga rrënojat e shtëpive të tyre. Luftëtarët e Hamasit të vrarë nga ushtarët izraelitë teksa po luftonin për në kibuc ende shtriheshin në lëndinat e rregullta, duke u bërë të zeza ndërsa dekompozoheshin në diellin e fortë mesdhetar.
Një vit më vonë shumë pak ka ndryshuar. Të gjallët nuk janë kthyer për të jetuar në shtëpitë e tyre. Shtëpitë e rrënuara janë ruajtur siç ishin kur i pashë më 10 tetor të vitit të kaluar, përveçse emrat dhe fotot e njerëzve që jetuan dhe u vranë brenda tyre janë shfaqur në postera dhe memorialë të mëdhenj.
Zohar Shpak, një banor që i mbijetoi sulmit me familjen e tij, na tregoi nëpër shtëpitë e fqinjëve që nuk ishin aq me fat. Njëra prej shtëpive kishte një foto të madhe në murin e saj të çiftit të ri që jetonte atje, të dy të vrarë nga Hamasi më 7 tetor. Toka përreth shtëpive është gërmuar. Zohar tha se babai i të riut kishte kaluar javë të tëra duke shoshitur dheun në përpjekje për të gjetur kokën e djalit të tij. Ai ishte varrosur pa të.
Historitë e të vdekurve të 7 tetorit dhe të pengjeve janë të njohura në Izrael. Mediat lokale flasin ende për humbjet e vendit të tyre, duke i shtuar informacione të reja dhimbjes së vjetër.
Oren Rosenfeld Një poster i zbehur tregon viktimat e sulmit të Hamasit të 7 tetorit në Kibbutz Kfar Aza jashtë shtëpisë së tyre të mëparshmeOren Rosenfeld
Posterët që shënojnë tmerrin po shuhen
Zohar tha se ishte shumë herët për të menduar se si ata mund të rindërtonin jetën e tyre.
“Ne jemi ende brenda traumës. Nuk jemi në post-traumë. Siç thanë njerëzit, ne jemi ende këtu. Jemi ende në luftë. Ne donim që lufta të përfundojë, por ne duam që të përfundojë me fitore, por jo me fitore të ushtrisë. Jo një fitore lufte.
“Fitorja ime është se mund të jetoj këtu, me djalin dhe vajzën time, me nipërit e mbesat e mia dhe të jetoj në paqe. Unë besoj në paqe.”
Zohar dhe shumë banorë të tjerë të Kfar Aza u identifikuan me krahun e majtë të politikës izraelite, që do të thotë se ata besonin se shansi i vetëm i Izraelit për paqe ishte lejimi i palestinezëve për pavarësinë e tyre. Izraelitët si Zohar dhe fqinjët e tij janë të bindur se Netanyahu është një kryeministër katastrofik që mban një përgjegjësi të rëndë për t’i lënë ata të pambrojtur dhe të hapur ndaj sulmeve më 7 tetor.
Por Zohar nuk u beson palestinezëve, njerëzve që ai i dërgonte me traget në spitalet në Izrael në kohët më të mira kur ata u lejuan të dilnin nga Gaza për trajtim mjekësor.
“Unë nuk u besoj atyre njerëzve që jetojnë atje. Por unë dua paqen. Dua të shkoj në plazhin e Gazës. Por unë nuk u besoj atyre. Jo, nuk i besoj asnjërit prej tyre.”
katastrofa e Gazës
Udhëheqësit e Hamasit nuk e pranojnë se sulmet ndaj Izraelit ishin një gabim që solli zemërimin e Izraelit, të armatosur dhe të mbështetur nga Shtetet e Bashkuara në kokat e popullit të tyre. Fajësoni pushtimin, thonë ata, dhe epshin e tij për shkatërrim dhe vdekje.
Në Katar, një orë apo më shumë përpara se Irani të sulmonte Izraelin më 1 tetor, intervistova Khalil al-Hayya, udhëheqësin më të lartë të Hamasit jashtë Gazës, i dyti vetëm në organizatën e tyre pas Yahya Sinwar. Ai mohoi që njerëzit e tij të kishin vënë në shënjestër civilët – pavarësisht provave dërrmuese – dhe i justifikoi sulmet duke thënë se ishte e nevojshme që gjendja e palestinezëve të vihej në axhendën politike të botës.
“Ishte e nevojshme të ngrihej alarmi në botë për t’u thënë se këtu ka një popull që ka një kauzë dhe ka kërkesa që duhen plotësuar. Ishte një goditje për Izraelin, armikun sionist.”
Bowen: Irani donte të bënte dëm të vërtetë dhe përgjigja e Izraelit mund të mos jetë aq e përmbajtur sa herën e kaluar
Izraeli e ndjeu goditjen dhe më 7 tetor, ndërsa IDF po nxitonte trupat në kufirin e Gazës, Benjamin Netanyahu mbajti një fjalim duke premtuar një “hakmarrje të fuqishme”. Ai përcaktoi qëllimet e luftës për të eliminuar Hamasin si forcë ushtarake dhe politike dhe për të sjellë pengjet në shtëpi. Kryeministri vazhdon të këmbëngulë se “fitorja totale” është e mundur dhe se forca në fund do të çlirojë izraelitët e mbajtur nga Hamasi për një vit.
Kundërshtarët e tij politikë, duke përfshirë të afërmit e pengjeve, e akuzojnë atë për bllokimin e një armëpushimi dhe një marrëveshje pengjesh për të qetësuar ultra-nacionalistët në qeverinë e tij. Ai akuzohet se ka vënë mbijetesën e tij politike përpara jetës së izraelitëve.
